Osteopatia i układ trawienny - jak poprawić funkcje jelit?

Spis treści:

1. Fizjologia jelit: mechanizmy pracy układu trawiennego

2. Osteopatia wisceralna – co to znaczy i jak działa?

2.1 Rola osteopatii w układzie trawiennym. Czy osteopata pomoże na jelita?

2.2 Jak osteopata leczy zaparcia?

3. Techniki osteopatyczne w leczeniu zaburzeń trawiennych

   3.1 Techniki oddechowe i ich znaczenie dla perystaltyki

   3.2 Wsparcie układu limfatycznego i krążenia

4. Jakie choroby leczy osteopata? Wskazania terapeutyczne i efekty

5. Praktyczne wskazówki dla pacjenta

6. Czy osteopata może pomóc w przypadku problemów jelitowych? Podsumowanie

Zaparcia, wzdęcia, uczucie pełności czy bóle brzucha nie zawsze są powodem złego zdrowia układu pokarmowego. Coraz więcej specjalistów zauważa, że funkcjonowanie układu trawiennego zależy nie tylko od takich elementów jak mikrobiota jelitowa i dieta, ale także od napięć w obrębie powięzi, przepony i nerwów autonomicznych. W tym artykule przybliżamy, jak działa układ pokarmowy, w jaki sposób może pomóc osteopatia wisceralna i co pacjent może zrobić samodzielnie, by wspierać swoje jelita.

Fizjologia jelit: mechanizmy pracy układu trawiennego

Układ trawienny to złożony mechanizm, który funkcjonuje dzięki współpracy takich elementów jak:

• 🧬 mięśnie gładkie – odpowiedzialnych za rytmiczne skurcze jelit,

• 🧠 jelitowy układ nerwowy (ENS) – niezależna sieć nerwowa regulująca perystaltykę przewodu pokarmowego,

• 🧘‍♀️ układ autonomiczny – zwłaszcza nerw błędny, łączący jelita z mózgiem,

• 💉 krążenie krwi i limfy – kluczowe w regeneracji i odporności,

• 🦠 flora jelitowa – wspierająca trawienie i homeostazę całego organizmu.

Za prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego odpowiada również perystaltyka, czyli przesuwanie treści pokarmowej przez kolejne odcinki przewodu pokarmowego.

Równolegle z perystaltyką duże znaczenia dla zdrowia układu pokarmowego ma proces trawienia pokarmu. Wydzielane soki trawienne i enzymy trawienne rozkładają składniki odżywcze do form możliwych do wchłonięcia. Najważniejszy etap zachodzi w jelicie cienkim, gdzie dochodzi do wchłaniania składników odżywczych, oraz w jelicie grubym, gdzie istotną rolę odgrywa mikrobiota jelitowa.

🔬 Duże znaczenie ma także błona śluzowa jelit, która wyściela ścianę przewodu pokarmowego i odpowiada za selektywne wchłanianie substancji odżywczych, barierę ochronną przed patogenami oraz aktywność immunologiczną.

Osteopatia wisceralna – co to znaczy i jak działa?

Osteopatia wisceralna polega na manualnym oddziaływaniu na narządy wewnętrzne – głównie w obrębie jamy brzusznej – by poprawić ich ruchomość, napięcie tkanek oraz krążenie krwi i limfy. Jej celem jest precyzyjna ocena napięć w obrębie kątnicy, jelita cienkiego, wątroby czy trzustki, zmniejszenie tych napięć, a także przywrócenie równowagi funkcjonalnej w obrębie narządów.

Rola osteopatii w układzie trawiennym. Czy osteopata pomoże na jelita?

Choć leczeniem schorzeń układu pokarmowego zajmuje się głównie gastroenterologia, coraz więcej pacjentów szuka uzupełniającego wsparcia w osteopatii. W terapii uwzględnia się m.in.:

• perystaltykę przewodu pokarmowego i jej regulację przez jelitowy układ nerwowy oraz hormony przewodu pokarmowego (np. motylinę, gastrynę),

• napięcia powięziowe ograniczające ruchomość jelit i ich unaczynienie,

• jakość pracy przepony, której rytmiczny ruch masuje narządy jamy brzusznej i wspiera ich funkcję.

Celem pracy osteopaty jest przywrócenie elastyczności i mobilności struktur, które (nawet jeśli nie dają dolegliwości bólowych) mogą zaburzać funkcjonowanie przewodu pokarmowego, utrudniać przepływ krwi lub upośledzać odpływ chłonki.

W rezultacie osteopatia może wpływać na poprawę trawienia, zmniejszenie napięcia w obrębie jamy brzusznej oraz normalizację pracy autonomicznego układu nerwowego, który reguluje proces trawienia.

Jak osteopata leczy zaparcia?

Zaparcia to objaw, który rzadko ma jedną przyczynę. W osteopatii podchodzi się do nich jak do sygnału zaburzonego przepływu – czy to mechanicznego, nerwowego, czy płynowego. Przewód pokarmowy człowieka działa sprawnie tylko wtedy, gdy jego poszczególne odcinki przewodu pokarmowego są odpowiednio ruchome względem siebie i otaczających struktur.

Jeśli potrzebujesz pomocy w sowojej diecie sprawdź dostepny termin do naszego dietetyka klinicznego 

Techniki osteopatyczne w leczeniu zaburzeń trawiennych

W przypadku zaparć osteopata może zastosować:

• 🔄 Delikatną mobilizację kątnicy i okrężnicy wstępującej, co wpływa na inicjację ruchów perystaltycznych.

• 🔬 Pracę w obrębie jelita cienkiego, zwłaszcza przy napięciach powięziowych po stanach zapalnych, zrostach lub przebytych infekcjach.

• 🥼 Uwolnienie napięć wokół trzustki, która – choć nie odpowiada bezpośrednio za perystaltykę – ma kluczowy wpływ na trawienie tłuszczów i węglowodanów. Ich niepełne trawienie może prowadzić do zalegania treści w jelitach.

• 🫀 Techniki poprawiające ruchomość wątroby i jej więzadeł, które mechanicznie mogą wpływać na odcinek poprzeczny okrężnicy – często napięty u osób z dolegliwościami trawiennymi.

• 🔗 Działanie na obszar więzadła wątrobowo-dwunastniczego, którego napięcie może wpływać na drożność dróg żółciowych, a tym samym na jakość trawienia i pasażu jelitowego.

• ⚙️ Mobilizację dwunastnicy, odgrywającą kluczową rolę w regulacji przepływu treści z żołądka do jelita cienkiego.

• 📉 Usprawnienie pracy jelita grubego, zwłaszcza w okolicy zagięć okrężnicy i odbytnicy, gdzie często dochodzi do zalegania mas kałowych.

Techniki oddechowe i ich znaczenie dla perystaltyki

Rytmiczny ruch przepony to naturalny masaż dla gruczołów układu pokarmowego – takich jak wątroba, trzustka czy śledziona. U pacjentów z zaparciami często obserwuje się ograniczoną ruchomość przepony, np. wskutek przewlekłego stresu, zaburzeń oddechu lub przeciążeń mięśniowych. Osteopata może pracować z torami oddechowymi, przywracając ich elastyczność i wspierając naturalne mechanizmy ucisku i zasysania w obrębie jamy brzusznej.

Wsparcie układu limfatycznego i krążenia

Drenaż struktur jamy brzusznej jest niezbędny. Napięcia w obrębie kątnicy, więzadeł wątrobowych, okolicy lędźwiowej lub miednicy mogą zaburzać zarówno krążenie krwi, jak i odpływ chłonki. Osteopata ocenia m.in.:

• napięcie okolicy żyły wrotnej (ważnej dla odpływu z jelit do wątroby),

• powiązania naczyniowe między trzustką a tylną ścianą jamy brzusznej,

• drożność węzłów chłonnych biodrowych i pachwinowych, które mogą mieć znaczenie przy obrzękach, uczuciu ciężkości czy przewlekłym zapaleniu jelit.

  
  

Jakie choroby leczy osteopata? Wskazania terapeutyczne i efekty

Osteopatia nie zastępuje leczenia gastroenterologicznego, ale może być skutecznym wsparciem w terapii funkcjonalnych i zapalnych chorób układu pokarmowego.

Do najczęstszych wskazań należą:

• zaparcia – spowolnienie pasażu jelitowego, uczucie zalegania, niepełnego wypróżnienia,

• wzdęcia i uczucie pełności – często związane z zaburzoną motoryką jelit i napięciami powięziowymi,

• refluks żołądkowo-przełykowy (GERD) – praca osteopatyczna w obrębie przepony i żołądka może wspierać terapię konwencjonalną,

• zespół jelita nadwrażliwego (IBS) – objawy zmienne, związane z nadreaktywnością układu autonomicznego i napięciami w obrębie jamy brzusznej,

• napięciowe bóle brzucha – u osób z przewlekłym stresem, po infekcjach lub zabiegach chirurgicznych,

Wspomagająco, osteopatia może być pomocna także u pacjentów z takimi chorobami jak:

• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,

• choroba Leśniowskiego-Crohna,

• nieswoiste zapalenia jelit (NZJ),

• przewlekłe zapalenie jelita grubego,

• dysbioza jelitowa – jako wsparcie pracy osi mózg–jelita i funkcji nerwu błędnego,

• po leczeniu onkologicznym, np. w raku jelita grubego – wspomaganie regeneracji tkanek, redukcja zrostów i usprawnienie krążenia limfy.

Choć osteopatia nie leczy raka jelta grubego czy stanów zapalnych o ciężkim przebiegu, może poprawiać jakość życia, łagodzić objawy funkcjonalne, wspierać regenerację tkanek i wspomagać autonomiczne procesy samoregulacji organizmu.

Praktyczne wskazówki dla pacjenta

Oprócz terapii osteopatycznej wiele możesz zrobić samodzielnie, by zadbać o zdrowie układu pokarmowego i wesprzeć jego fizjologiczną pracę. Proste techniki automasażu i codzienne nawyki mogą poprawić perystaltykę przewodu pokarmowego, złagodzić wzdęcia i ułatwić wypróżnianie.

✅ Automasaż brzucha – krok po kroku:

1. Połóż się wygodnie na plecach, ugnij kolana.

2. Wykonuj delikatne, okrężne ruchy zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara – zaczynając od prawego dołu biodrowego (kątnica), przez wątrobę, żołądek, aż do lewej strony brzucha.

3. Oddychaj głęboko – ruch przepony wspiera pracę jelit.

Możesz masować przez 5–10 minut, najlepiej rano lub wieczorem.

✅ Co jeszcze możesz zrobić?

• 🥦 Dieta bogata w błonnik (warzywa, nasiona, produkty pełnoziarniste) odżywia florę jelitową i stymuluje produkcję kwasu masłowego, który wspiera regenerację nabłonka jelit.

• 💧 Pij odpowiednią ilość wody – odwodnienie hamuje perystaltykę.

• 🧘‍♀️ Podejmuj aktywność fizyczną – aktywność wspomaga trawienie przez wpływ na nerw błędny.

• 💊 Po kuracji antybiotykami sięgaj po preparaty odbudowujące florę jelitową – niektóre szczepy priobiotyczne Escherichii coli (E. coli) mogą wspierać mikrobiotę jelitową.

• 🍽 Unikaj przejadania się i jedz w spokojnej atmosferze – stres wpływa bezpośrednio na napięcie jelit.

  
  

Czy osteopata może pomóc w przypadku problemów jelitowych? Podsumowanie

Zaburzenia w obrębie narządów układu pokarmowego, takich jak dwunastnica, jelito czcze, jelito cienkie, jelito grube, trzustka czy wątroba, mogą wpływać na procesy związane z trawieniem pokarmu, wchłanianiem składników odżywczych i prawidłowym pasażem jelitowym. Robi to poprzez:

• poprawę ruchomości narządów względem siebie i otaczających tkanek,

• redukcję napięć, które zaburzają perystaltykę,

• wspomaganie odpływu żylnego i limfatycznego z obszarów objętych stanem zapalnym.

Choć osteopatia nie leczy takich schorzeń jak rak jelita grubego, dysbioza czy choroby zapalne jelit w sposób przyczynowy, może złagodzić objawy, poprawić jakość życia i wspierać procesy samoregulacji organizmu. Jeśli więc zmagasz się z nawracającymi problemami trawiennymi, rozważ konsultację osteopatyczną jako uzupełnienie tradycyjnego leczenia.

Bibliografia

1. Liem T., Dobler T., Puylaert M., Przewodnik po osteopatii wisceralnej t. 1, Majchrzycki M. (red. wyd. pol.), Wydawnictwo MedPharma 2017.

2. Müller A., Franke H., Resch K. i in., Effectiveness of Osteopathic Manipulative Therapy for Managing Symptoms of Irritable Bowel Syndrome: A Systematic Review, Journal of Osteopathic Medicine 2014, 114(6), s. 470-479.