Czy wiesz, od jakiego wieku płaskostopie powinno skłonić do wizyty u ortopedy i fizjoterapeuty? 🤔I jakie jeszcze są rodzaje wad stóp u dzieci? Wśród wad stóp u dzieci wyróżnia się np. szpotawość stóp czy taką wadę, jak wrodzona stopa końska.
Dobrze jest wiedzieć, na jakie objawy wad stóp należy zwracać uwagę. Sprawdź w naszym artykule, jakie są najczęstsze wady stóp i na czym polega rehabilitacja wad stóp. 🦶
Spis treści:
- Jakie są najczęstsze problemy ze stopami u dzieci?
- Jakie są wady stopy i wady chodu u dzieci?
- Jakie są wady kończyn dolnych? Szpotawość i koślawość kolan
- Do jakiego lekarza ze stopami dziecka?
- Fizjoterapia wad stóp dzieci
Jakie są najczęstsze problemy ze stopami u dzieci?
Najczęstsze wady stóp obserwowane u dzieci to koślawe ustawienie stóp, szpotawość stóp i stopa płaska . 🦶 Warto wiedzieć, że płaska stopa i koślawość stóp u dzieci kilkuletnich i przedszkolaków może być normą. Takie ukształtowanie i ustawienie stóp określa się jako fizjologiczne wady stóp. Oznacza to, że dla dzieci w takim wieku są one normalne i z biegiem czasu prawidłowe wysklepienie stopy powinno się ukształtować, a stopa ułożyć prawidłowo. Problem pojawia się wtedy, gdy tak się nie dzieje, a spłaszczenie stóp u dzieci 6-letnich i starszych nadal jest widoczne.
Jak częstotliwość wad stóp wygląda w praktyce? 🤔
Sprawdziły to badaczki z Wydziału Lekarskiego i Nauk o Zdrowiu oraz z Wydziału Rehabilitacji Ruchowej AWF im. B. Czecha w Krakowie. W badaniu wzięło udział 55 dzieci w wieku 4 - 6 lat z przedszkola w Bobowej. 👧
U dzieci wykonano odbitki podeszwy stóp. Stwierdzono, że najczęstszymi wad stóp były szpotawość palca V (u ponad 90% dzieci), płaskostopie poprzeczne (u 32% badanych), płaskostopie podłużne (u 30% dzieci), koślawość palucha (u 11%) i stopa wydrążona (u 10% przedszkolaków).
To najczęstsze, lecz niejedyne wady stóp, jakie mogą wystąpić u dzieci.
Jakie są wady stopy i wady chodu u dzieci?
Wady stóp dzieli się na wrodzone i nabyte. 🦶
➡️ Wrodzone wady stóp widoczne są od razu po urodzeniu. Noworodek może mieć wygięte stópki, w nienaturalnym ustawieniu. Czasami wrodzone wady stóp nie są tak wyraźne - wszystko zależy od rodzaju i stopnia wady wrodzonej stóp.
Deformacje wrodzone stóp to:
🔷 wrodzona stopa końska
U dzieci z wrodzoną stopą końską i końsko-szpotawą występuje brak możliwości wykonania zgięcia grzbietowego stopy. Oznacza to, że nie da się wykonać ruchu stopą w górę. Łuk podłużny stopy jest nadmiernie wydrążony.
🔷 wrodzona stopa płasko-koślawa
U dziecka widoczne jest obniżenie łuku podłużnego stopy (bocznego i przyśrodkowego). Wyraźny jest także przykurcz ścięgna Achillesa .
🔷 stopa sierpowata (zwana też stopą przywiedzioną )
U dzieci ze stopą sierpowatą przyśrodkowy brzeg stopy jest skrócony, a brzeg boczny stopy - wydłużony.
🔷 stopa piętowa (określana także jako stopa hakowata)
U dzieci ze stopą piętową, poprzez pionowe ustawienie pięty palce stopy skierowane są do góry.
➡️ Nabyte wady stóp pojawić się mogą na różnych etapach rozwoju dziecka. Ich przyczyną może być np. wiotkość więzadłowa, otyłość czy zbyt szybka pionizacja bez etapu raczkowania.
Do nabytych wad stóp należą:
🔷 stopa końsko-szpotawa
Charakteryzuje się ona tym, że pięta jest uniesiona do góry.
🔷 stopa szpotawa
Szpotawość stóp cechuje uniesienie przyśrodkowego (wewnętrznego) brzegu stopy oraz tzw. wysokie podbicie stopy.
🔷 stopa płasko-koślawa
Krawędź boczna stopy i pięta uniesione są w górę. Stopa płasko-koślawa jest fizjologiczna do 6 roku życia.
🔷 płaskostopie
Najłatwiej jest rozpoznać tę wadę po tym, że odbitka stopy nie ma wcięcia po wewnętrznej stronie. Widać to, gdy dziecko, po dokładnym pomalowaniu podeszwy stopy farbką stanie na kartce papieru.
Do 5 roku życia spłaszczenie łuków stopy jest fizjologiczne (ze względu na występującą pośrodku podeszwy stopy tkankę tłuszczową, która u starszych dzieci zanika). U starszych dzieci, jeżeli problem się utrzymuje, konieczne jest leczenie stopy płaskiej.
Stopa płaska występuje z większą częstotliwością u dzieci mających obniżone napięcie mięśniowe, zespół Marfana, zespół Ehlersa-Danlosa, nadwagę lub zbyt mało ruchu.
🔷 stopa wydrążona
U dzieci ze stopą wydrążoną śródstopie nie ma kontaktu z podłożem. Odbitka stopy po pomalowaniu farbką na kartce papieru jest pusta w środku - osobno odbite jest przodostopie, a osobno pięta. Stopę wydrążoną charakteryzuje też "wysokie podbicie".
🔷 wady palców u nóg
Należy do nich np. koślawość palucha (haluks), szponiaste ustawienie palców lub szpotawość palca V.
📌 Z wadami stóp powiązane mogą być wady chodu. Należą do ich np.:
- chód na krawędzi zewnętrznej - częsty u dzieci mających stopy szpotawe,
- chodzenie na palcach - przy przykurczu ścięgna Achillesa, u dzieci ze stopą końską,
- częste potykanie się i przewracanie - w różnych wadach stóp ze względu na zaburzony rozkład obciążenia stopy.
Jakie są wady kończyn dolnych? Szpotawość i koślawość kolan
Przy okazji wad stóp diagnozowanych u dziecka dobrze zwrócić też uwagę na to, czy u dziecka nie współwystępują także inne wady w obrębie nóg.
Wady kończyn dolnych, oprócz wad stóp to także wady kolan oraz wady ustawienia bioder. Najczęściej łącznie z wadami stóp występują:
🔷 koślawość kolan
Kolana koślawe są zwrócone do siebie, a kostki u dzieci z koślawością kolan są oddalone. Nogi w pozycji stojącej tworzą kształt litery X. Prawidłowa odległość między kostkami wewnętrznymi wynosi max. 6 cm. Przy koślawości odstęp między stopami jest większy. Ustawienie to jest fizjologiczne do 4 roku życia.
🔷 szpotawość kolan
W tej wadzie kolana są przemieszczone do boku, a kość udowa z kością piszczelową nie tworzą jednej linii, lecz kąt otwarty (na kształt przypominający literę O).
Gdy zauważysz u dziecka ustawianie się stóp do wewnątrz, na zewnątrz lub stopę płaską, porozmawiaj o swoich obserwacjach z lekarzem pediatrą. Może on wystawić skierowanie do ortopedy dziecięcego lub na fizjoterapię. 👩⚕️
Kiedy lekarz może skierować do ortopedy? 🤔
Konsultacja z ortopedą dziecięcym jest niezbędna za każdym razem, gdy dziecko skarży się na dolegliwości stóp. Ból stopy, niechęć do biegania lub zginania stóp mogą być np. sygnałem przykurczu mięśniowego. Mogą także być skutkiem nieprawidłowo rozłożonych obciążeń stopy, które wymagają odpowiednio prowadzonej fizjoterapii.
Gdy po 6 roku życia nadal widoczna jest koślawość kolan i stopa płasko-koślawa, również potrzebna będzie konsultacja z ortopedą dziecięcym. 👩⚕️
Diagnoza wad stóp dzieci zazwyczaj stawiana jest już podczas pierwszej wizyty na podstawie obserwacji ustawienia stóp dziecka w gabinecie lekarskim. Lekarz może także skierować dziecko na badanie RTG stóp (zwłaszcza gdy dziecko skarży się na dolegliwości stóp). 🦶
U fizjoterapeuty dziecko może mieć wykonane badanie na plantografie i podoskopie. Wyniki te pomogą dobrać metody, na których będzie oparta terapia wad stopy.
Fizjoterapia wad stóp dzieci
Wady stóp wymagają fizjoterapii - to najczęstsze zalecenie od ortopedy dziecięcego.
Rehabilitacja wad stóp polega na rozluźnieniu i rozciągnięciu mięśni przykurczonych, a wzmocnieniu mięśni osłabionych, mających wpływ na ustawienie stóp. 🦶
Korekcja wad stóp prowadzona przez fizjoterapeutów obejmuje wiele działań, w skład których wchodzą:
✅ ćwiczenia rehabilitacyjne (ćwiczenia wzmacniające mięśnie stóp i całych kończyn dolnych, a także pośladków i brzucha, kiedy to potrzebne - rozciąganie mięśni trójgłowych łydki i ścięgien Achillesa),
✅ manualna terapia wad stóp (manualne rozluźnianie i rozciąganie przykurczonych mięśni stóp),
✅ Trójpłaszczyznowa Terapia Wad Stóp
Skupia się ona na ustawieniu całych nóg. Tym samym pozwala na całościowe spojrzenie na sposób poruszania się dziecka. Obejmuje m.in. ćwiczenia oraz bandażowanie.
✅ kształtowanie prawidłowego wzorca chodu w formie ćwiczeń i zabaw ruchowych,
✅ wkładki ortopedyczne (w tym przygotowywane indywidualnie przez fizjoterapeutów),
✅ kinesiology taping (oklejanie stóp specjalnymi taśmami, które wspierają korygowanie ustawienia stóp).
Profilaktyka wad stóp
Chcąc zapobiegać wadom stóp u dziecka:
👉 zachęcaj dziecko do spędzania czasu na różnorodnych aktywnościach ruchowych - to one pomagają kształtować wysklepienie stopy dziecka i mają duży wpływ na rozwój stóp,
👉 dobieraj dla dziecka takie obuwie, które ma elastyczną podeszwę - taka podeszwa pozwala na naturalne przetaczanie stopy podczas chodu,
👉 zadbaj o prawidłowe żywienie dziecka, aby uniknąć nadwagi (która sprzyja płaskim stopom).
Z wiedzą, czym charakteryzują się wady stóp dzieci, możesz szybciej zauważyć ich pierwsze objawy i zacząć działać. Dobrą praktyką jest regularne konsultowanie ustawienia stóp dziecka z pediatrą (np. podczas bilansów zdrowia dziecka). Jeśli masz jakieś wątpliwości i nie masz pewności, czy Twoje dziecko ustawia stopy prawidłowo - zasięgnij porady fizjoterapeuty pediatrycznego. ❤️
Bibliografia:
- https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/poradnik-pacjenta-nawet-90-dzieci-ma-te-wady-mozna-je-wczesnie-wykryc-w-programie-nfz-i-mz,8458.html
- Przybyłowicz-Rząca, P., & Klimek-Piskorz, E. (2024). Występowanie wad stóp u dzieci w wieku 4–6 lat. Człowiek w zdrowiu i chorobie: profilaktyka i postępowanie w chorobach cywilizacyjnych, Chwała Wiesław DOI wersji wydawcy/Published version doi. org/10.55225/9788397066120 Adres publikacji w Repozytorium URL .
- Walkowska, K., & Siwiec, S. (2020). Ćwiczenia krótkiej stopy (SFE) jako forma przeciwdziałania płaskostopiu u dzieci. Horyzonty współczesnej fizjoterapii .
- Wawrzyniak, A., Tomaszewski, M., Mews, J., Jung, A., & Kalicki, B. (2017). Wady postawy u dzieci i młodzieży jako jeden z głównych problemów w rozwoju psychosomatycznym. Pediatria i Medycyna Rodzinna , 13 (1), 72-78.
- Tomaszewski, R. B., & Czasławska, B. (2020). Stopa płasko-koślawa dziecięca. Pediatria i Medycyna Rodzinna , 16 (4).
- Ponseti, I., Morcuende, J., Mosca, V., Pirani, S., Dietz, F., Herzenberg, J., ... & Napiontek, M. (2007). Wrodzona stopa końsko-szpotawa: leczenie metodą Ponsetiego.
