Skuteczna terapia opiera się na trafnej diagnostyce i odpowiednim doborze leczenia farmakologicznego lub niefarmakologicznego – obejmującego dietoterapię, suplementację i wsparcie mikrobioty.
Zobacz także artykuł: Sikasz co chwilę i czujesz pieczenie? Nie ignoruj tego — to może być zapalenie pęcherza!
Spis treści:
Od czego powstaje stan zapalny jelit?
Objawy stanu zapalnego jelit
Jak wyciszyć stan zapalny w jelitach?
Znaczenie diety w leczeniu chorób zapalnych jelit
Jaki lek jest najlepszy na zapalenie jelit?
Podsumowanie
Od czego powstaje stan zapalny jelit?
Stan zapalny jelit to naturalna reakcja obronna organizmu na czynniki drażniące lub uszkadzające błonę śluzową przewodu pokarmowego. Przyczyny zapalenia jelit mogą być bardzo zróżnicowane. Do najczęstszych należą:
🦠 infekcje bakteryjne (np. bakterie Yersinia, bakterie Shigella, bakterie E. coli, bakterie Salmonella, bakterie Campylobacter, bakteria Helicobacter pylori),
🧬 zakażenia wirusowe i pasożytnicze,
🥛 nietolerancje pokarmowe (np. nietolerancja laktozy czy glutenu),
😣 długotrwały stres,
🔄 czynniki autoimmunologiczne.
W niektórych przypadkach dochodzi do rozwoju zapalenia jelit na tle zaburzonej regulacji układu odpornościowego – organizm zaczyna atakować własne tkanki jelitowe. Przyczyna nieswoistych zapaleń jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, nie jest w pełni poznana, jednak uważa się, że to właśnie nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna odgrywa kluczową rolę.
Taki przypadek zapalenia może prowadzić do utrzymujących się zmian zapalnych, które uszkadzają strukturę ściany jelita, powodują zaburzenia wchłaniania składników odżywczych i skutkują ogólnym pogorszeniem zdrowia. Przewlekłe choroby jelit często przebiegają z okresami zaostrzeń i remisji, a nieleczone mogą prowadzić do poważnych powikłań, w tym zwężeń, przetok, a nawet zwiększonego ryzyka nowotworów jelita grubego. Wczesne rozpoznanie i celowana terapia mają kluczowe znaczenie dla poprawy jakości życia pacjenta.
Objawy stanu zapalnego jelit
Objawy stanu zapalnego jelit mogą przybierać różne formy, w zależności od rodzaju, lokalizacji oraz stopnia zaawansowania zmian zapalnych. Do najczęstszych objawów zapalenia jelit należą:
💩 przewlekła biegunka,
🤕 bóle brzucha (najczęściej w dolnych kwadrantach),
🎈 wzdęcia,
🚽 uczucie parcia na stolec,
🩸 obecność śluzu lub krwi w kale,
😴 spadek masy ciała i osłabienie.
W przebiegu nieswoistych zapaleń jelit, takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Leśniowskiego-Crohna, obserwuje się okresy remisji i zaostrzenia zapalenia jelita, którym mogą towarzyszyć gorączka, bóle stawów, zmiany skórne oraz objawy pozajelitowe.
Objawy mikroskopowego zapalenia jelit (limfotycowe zapalenia jelita), choć mniej spektakularne, obejmują przewlekłą, wodnistą biegunkę bez domieszki krwi, częściej występującą u osób starszych. Z kolei objawy niedokrwiennego zapalenia jelit pojawiają się nagle – najczęściej jako silny ból brzucha, któremu może towarzyszyć krwisty stolec i gorączka, szczególnie u osób z chorobami układu krążenia.
Jak wyciszyć stan zapalny w jelitach?
Wyciszenie stanu zapalnego jelit wymaga holistycznego podejścia, obejmującego zarówno diagnostykę zapalenia jelit, jak i wdrożenie leczenia przyczynowego oraz działań wspierających regenerację. Kluczowym celem terapii – zarówno w przypadku ostrych, jak i przewlekłych chorób jelit – jest odbudowa i ochrona błony śluzowej jelita, która pełni podstawową rolę w utrzymaniu równowagi mikrobiologicznej i immunologicznej przewodu pokarmowego.
Oprócz leczenia farmakologicznego coraz większą rolę przypisuje się leczeniu niefarmakologicznemu, które może obejmować:
dietoterapię,
probiotykoterapię,
ograniczenie stresu.
Coraz częściej wykorzystywane są również specjalistyczne formy terapii wspomagającej takie jak osteopatia. Osteopata, poprzez delikatną terapię manualną w obrębie jamy brzusznej i przepony, może wspierać perystaltykę, poprawiać ukrwienie jelit i regulować napięcia powięziowe, które niejednokrotnie towarzyszą długotrwałym stanom zapalnym. Ma to znaczenie szczególnie w kontekście leczenia jelita grubego, gdzie redukcja napięcia oraz poprawa ruchomości struktur mogą ułatwiać procesy regeneracyjne.
W przypadku osób z rozpoznanym zapaleniem ważne jest również unikanie czynników drażniących, takich jak niektóre leki, wysoko przetworzona żywność, alkohol czy przewlekły stres. Wprowadzenie działań profilaktycznych – np. zmiany diety, utrzymanie aktywności fizycznej i redukcja stresorów – stanowi istotny element profilaktyki chorób jelit i może ograniczyć ryzyko nawrotów oraz wystąpienia powikłań zapalenia jelita, takich jak krwawienia, przetoki, ropnie czy zwężenia jelit.
Znaczenie diety w leczeniu chorób zapalnych jelit
Dieta odgrywa kluczową rolę w leczeniu zapalenia jelit, szczególnie w kontekście zaostrzeń i remisji. W okresie ostrego stanu zapalnego stosuje się zazwyczaj dietę łatwostrawną, ubogoresztkową, niskotłuszczową i pozbawioną błonnika nierozpuszczalnego – by zmniejszyć mechaniczne drażnienie śluzówki i ograniczyć rozwój zapalenia jelit. U osób z cięższym przebiegiem wdraża się czasami żywienie dojelitowe lub pozajelitowe, wspomagające regenerację i odciążające przewlekłe zapalenie jelita.
W przypadku podejrzenia nadwrażliwości pokarmowej lub alergii warto rozważyć dietę eliminacyjną, szczególnie u pacjentów z alergicznymi zapaleniami jelita. Pomaga to ograniczyć reakcję układu odpornościowego, która może nasilać stan zapalny. U chorych z chorobą Leśniowskiego-Crohna sprawdza się dieta Crohna (CDED), polegająca na kontrolowanym wprowadzaniu określonych grup pokarmów. U niektórych pacjentów skuteczna może być również dieta low-FODMAP, eliminująca fermentujące węglowodany, które powodują wzdęcia i bóle brzucha.
Długofalowe leczenie niefarmakologiczne powinno uwzględniać indywidualnie dobraną strategię żywieniową, dostosowaną do stopnia objawów zapalenia jelit, tolerancji pokarmowej i fazy choroby.
Jaki lek jest najlepszy na zapalenie jelit?
Dobór leczenia farmakologicznego zależy od rodzaju i przyczyny, z powodu której występuje stan zapalny jelita. W przypadku infekcyjnego zapalenia jelit podstawą jest leczenie objawowe – nawodnienie, probiotyki, czasem antybiotyki, jeśli potwierdzona zostanie obecność bakterii chorobotwórczych. W leczeniu przewlekłego stanu zapalnego, np. z objawami choroby Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, stosuje się leczenie farmakologiczne z wykorzystaniem:
leków przeciwzapalnych (np. mesalazyna),
kortykosteroidów,
w cięższych przypadkach – immunosupresantów i terapii biologicznej.
Jeśli rozpoznane zostanie alergiczne zapalenie jelita, kluczowe znaczenie ma eliminacja uczulającego składnika diety i leczenie przeciwalergiczne. W niektórych przypadkach, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi efektu, a zmiany są rozległe lub powodują powikłania, konieczne może być leczenie chirurgiczne.
Właściwa diagnostyka zapalenia jelit – w tym badania endoskopowe, histopatologiczne i laboratoryjne – jest niezbędna, by określić przyczynę oraz nasilenie zapalenia błony śluzowej jelita i dobrać skuteczną terapię. Wczesne rozpoznanie oraz odpowiednio dobrane leki znacząco zwiększają szanse na wyleczenie zapalenia jelit lub długotrwałą remisję objawów chorób zapalnych jelit.
Podsumowanie
Choroby zapalne jelit to złożone schorzenia o różnorodnym przebiegu i przyczynach. Wśród nich najczęściej diagnozuje się nieswoiste choroby zapalne jelit, takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Leśniowskiego-Crohna. Niejednokrotnie występują również bakteryjne zapalenia jelit (szczególnie u osób z obniżoną odpornością lub po spożyciu skażonej żywności) czy też limfocytowe zapalenie jelita.
Objawy zapalenia jelit są zróżnicowane i zależne od rodzaju oraz lokalizacji zmian – do najczęstszych należą bóle brzucha, biegunki, utrata masy ciała i zmęczenie. W wielu przypadkach symptomy te są jednocześnie objawami chorób zapalnych jelit o charakterze przewlekłym.
Wczesna i trafna diagnostyka zapalenia jelit pozwala na szybsze wprowadzenie skutecznego leczenia – zarówno farmakologicznego, jak i dietetycznego. Kluczowe jest także wsparcie regeneracji błony śluzowej jelita, której uszkodzenie pogłębia przebieg choroby i utrudnia wchłanianie składników odżywczych.
Choć wyleczenie zapalenia jelit o przewlekłym charakterze nie zawsze jest możliwe, odpowiednio dobrana terapia pozwala osiągnąć długotrwałą remisję. Przewlekła choroba zapalna wymaga kompleksowego podejścia, łączącego leczenie medyczne, zmiany stylu życia i świadome wybory dietetyczne.
Bibliografia
Cai Z., Wang S., Li J., Treatment of Inflammatory Bowel Disease: A Comprehensive Review, Front Med (Lausanne) 2021, 20(8): 765474.
Duff W., Haskey N., Potter G. i in., Non-pharmacological therapies for inflammatory bowel disease: Recommendations for self-care and physician guidance, World J Gastroenterol. 2018 Jul, 24(28): 3055–3070.
