Jak zapobiegać wadom postawy u dzieci?
Profilaktykę wad postawy ciała można prowadzić już od momentu narodzenia maluszka! Prawidłowy sposób podnoszenia noworodka i niemowlęcia to pierwsze elementy pielęgnacji, które mogą mieć wpływ na późniejsze kształtowanie się postawy ciała (więcej na ten temat piszemy w naszym artykule: Jak nie podnosić dziecka?).
Podobnie – podchodzenie do łóżeczka dziecka raz z prawej, a raz z lewej strony pomaga zapobiegać asymetriom rozkładu napięcia mięśniowego. A od asymetrii u niemowląt już niedaleko do późniejszego powstania skolioz i innych wad postawy ciała. Czujność na pierwsze oznaki wzorców asymetrycznych (odwracania się częściej na jedną stronę, boczne spłaszczenie główki niemowlęcia, pełzanie podciągając się tylko jedną stroną) jest ważna, chcąc zapobiegać wadom postawy ciała dziecka. Szybkie podjęcie fizjoterapii w takich przypadkach jest ważne, aby uregulować napięcie mięśni. Następnie fizjoterapia nakierowana na torowanie prawidłowych wzorców ruchowych (obrotów, czworakowania, przechodzenia do siadu, stania i chodu) – to także ważne elementy profilaktyki wad postawy.
Podobnie wczesne podjęcie fizjoterapii dzieci z obniżeniem napięcia mięśniowego i stabilizacji centralnej. To pierwsze elementy zapobiegania wadom postawy, które można wdrożyć u maluszków już od urodzenia. Następnie przychodzi okres, kiedy to wykrywa się najwięcej wad postawy.
Jak pisze prof. dr hab. Tadeusz Kasperczyk w podręczniku dla studentów fizjoterapii i fizjoterapeutów „Wady postawy ciała”:
„ Takie okresy, w których nasila się występowanie wad postawy, nazywamy krytycznymi okresami dla posturogenezy. Pierwszy z nich przypada na 7 rok życia i nosi nazwę „szkolnego”, drugi – na etap skoku pokwitaniowego.”1
Warto więc w tym czasie zwiększyć czujność i poznać sposoby na zmniejszenie ryzyka skoliozy, wad kolan i stóp u uczniów i nastolatków.
Jak można zapobiegać wadom postawy?
U dziecka w wieku przedszkolnym i szkolnym oraz u młodzieży ryzyko powstania wady postawy ciała można zmniejszyć poprzez:
✅ zachęcanie dziecka, aby czas wolny spędzało w ruchu zamiast przed ekranem komputera lub smartfona,
✅ dbałość o prawidłową masę ciała dziecka (zmniejszenie podaży słodyczy i słodzonych napojów oraz przetworzonych, kalorycznych przekąsek),
✅ różnorodny jadłospis dostarczający dziecku wszystkich niezbędnych składników odżywczych (uwzględniający nabiał – źródło wapnia, ryby bogate w witaminę D3, zdrowe oleje podawane na zimno do sałatek, orzechy),
✅ stworzenie dziecku ergonomicznych warunków do nauki (biurko prawidłowej wysokości, dobrze ustawione oświetlenie blatu biurka, wygodne krzesło, które czasowo można zmieniać na dużą piłkę do siedzenia, czyli wprowadzić tzw. siedzenie dynamiczne – to wszystko po to, aby uczeń miał jak najwięcej możliwości ruchu zamiast utrzymywania statycznej pozycji siedzącej),
✅ prawidłowy dobór plecaka lub tornistra do szkoły,
✅ zwrócenie uwagi, czy dziecko podczas odrabiania lekcji nie podpiera głowy, zwłaszcza jedną i zawsze tą samą ręką (pozycja ta może być nawykiem, ale oznaczać też nadmierne zmęczenie – dlatego warto w takiej sytuacji zrobić przerwę, najlepiej z możliwością spędzenia jej w ruchu),
✅ prawidłowy dobór obuwia dla dziecka (profilaktyka wad stóp),
✅ dawanie dziecku i nastolatkowi dobrego przykładu spędzania czasu wolnego aktywnie.
Do jakiego wieku można korygować wady postawy?
Tutaj specjaliści mają różne podejście. Powszechnie uważa się, że wady postawy ciała można korygować, dopóki dziecko rośnie. Jednak w rzeczywistości ważne są także działania podejmowane po zakończeniu procesu wzrostu. Co więcej – fizjoterapeuci pracują także z osobami dorosłymi mającymi wady postawy ciała. W ich przypadku pracuje się zwłaszcza nad zmniejszeniem dysbalansu mięśniowego będącego skutkiem wady postawy ciała.
Celem fizjoterapii osób dorosłych z wadą postawy ciała jest też zmniejszenie progresji wady, a także dolegliwości powiązanych z ustawieniem kręgosłupa, kolan lub stóp. Warto pamiętać, że wady postawy ciała mogą skutkować objawami obejmującymi cały układ ruchu. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoczęcie fizjoterapii u dzieci z wadami postawy ciała.
Jak korygować wady postawy?
Plan korekcji wady postawy ciała tworzy fizjoterapeuta, po wcześniejszym wykonaniu dokładnego badania postawy dziecka. Specjalista wykonuje też testy, ogląda zdjęcia RTG (jeżeli były wykonywane) i zapoznaje się z dokumentacją medyczną otrzymaną od lekarza ortopedy lub pediatry (jeżeli dziecko zostało skierowane do fizjoterapeuty właśnie przez lekarza).
W korekcji wad postawy ciała stosuje się techniki, takie jak:
✅ FITS (Funkcjonalna Indywidualna Terapia Skolioz),
✅ PNF,
✅ Lehnert-Schroth,
✅ metoda profesora Nowotnego,
✅ metoda prof. Krystyny Dobosiewicz,
✅ FED,
✅ inne korektory skolioz,
✅ ćwiczenia korekcyjne (asymetryczne, oddechowe, stabilizacyjne, antygrawitacyjne, rozciągające – indywidualnie dopasowane do wady postawy ciała) – wykonywane w gabinecie fizjoterapeuty i kontynuowane w domu,
✅ pływanie korekcyjne,
✅ dobranie aktywności fizycznej wspierającej korekcję wady postawy ciała,
✅ trening prawidłowego nawyku postawy ciała,
✅ wspomagająco – kinesiotaping (oklejanie pleców, kolan lub stóp specjalnymi, rozciągliwymi plastrami – ma to na celu wsparcie aktywizacji mięśni osłabionych i rozluźnienie tych nadmiernie napiętych oraz wspomaganie korekcji, np. przy tendencji do garbienia się).
Przykłady te pokazują, że o prawidłową postawę ciała można dbać już od najmłodszych lat. Warto to robić niezależnie od wieku, a w przypadku wątpliwości – skonsultować postawę dziecka z fizjoterapeutą.
Bibliografia
- Kasperczyk T., Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie, wyd. Kasper, Kraków, 2004.
- Nowotny-Czupryna O., Profilaktyczne aspekty diagnostyki i terapii wad postawy ciała (w:) Nowotny J. (red.) Wady postawy ciała u dzieci i młodzieży, Bielsko-Biała, Wydawnictwo WSA w Bielsku-Białej, 2009, s. 91 – 99, 104 – 105.
- Nowotny J. (red.) Edukacja i reedukacja ruchowa, Kraków, wyd. KASPER, 2003, s. 195 – 201, 2017.
Pokorska, M. (2020). Ruch Rozwijający Weroniki Sherborne jako narzędzie zapobiegania wadom postawy u dzieci w edukacji wczesnoszkolnej. W: PF Nowak (red.) Trendy i kierunki rozwoju promocji zdrowia w świetle badań. Studia i Monografie, (541).
